Hücre Yaşlanmasının Biyolojik Temeli ve Alternatif Tedavi Yöntemleri Cell Biological Basis of Aging and Alternative Treatments Levent KARAFAKI (Zekai Tahir Burak Geleneksel Jinekopatoloji Kongresi 2010)

HÜCRE YAŞLANMASININ BİYOLOJİK TEMELİ VE 

ALTERNATİF TEDAVİLER

1  GİRİŞ

    Yaşlanma insanlığın var  oluşundan  beri  durdurulmaya çalışılan ve her dönemde mücadele edilen fizyolojik bir süreçtir.  Yaşlılık (aging) azalmış hemeostazis ve artmış hassasiyet anlamına  gelir.  Yaşlanma sırasında hasarlanma, moleküller (DNA, protein ve lipid), hücreler ve organlarda olmaktadır. Primer yaşlanma, yaşlanma sürecine bağlı olarak yapı  ve fonksiyonlardaki bozulmadır.  Yaşlanma  hızı hücre ve dokuların yapısal ve fonksiyonel bütünlüğünün sürdürülmesi için  çalışan DNA‟yı,  serbest radikallerden  koruma  mekanizmaların etkinliğine bağlıdır. Sekonder yaşlanma ise hastalıklar ve  çevresel faktörlerin etkisiyle ortaya çıkan yaşlanmadır. 

    Primer yaşlanmayı yavaşlatmak maksimal yaşam süresinde art maya, sekonder yaşlanmayı yavaşlatmak ise ortalama yaşam süresinde artmaya sebep olmaktadır. ABD‟de nüfusun %12‟sini, Avrupa Birliği‟nde  %12-18‟ini,  ülkemizde 2000 yılı verilerine göre %5.6‟sını ( yaklaşık 4 milyon yaşlı) 65 yaş üstü insanlar oluşturmaktadır. Yaşlanma ile mücadelede öncelikle neden yaşlanıyoruz sorusunu cevaplayabilmemiz 

gerekir.  Yaşlanma  ile mücadelede yaşam tarzı değişiklikleri, egzersiz, çevresel etmenlerin (fiziksel ve kimyasal) kontrol edilebilmesi,  koruyucu hekimlik uygulamaları  ve  eğitim  yani sağlıklı  yaşlanma temel rol oynasa  da; gerek modern  tıbba gerekse de alternatif ve tamamlayıcı tıbbın  ürün, ilaç  ve yöntemlerin kullanımı  da günümüzde giderek popularitesi artan ve sıklıkla antiaging ve wellnes olarak tanımlanan bir yaklaşımdır.

2  YAŞLANMA MEKANİZMALARI

   Herhangi bir organizmada tüm organlar aynı hızla yaşlanmayabileceği gibi, herhangi bir organ aynı türün farklı bireylerinde farklı hızlarda yaşlanabilir. Temel olarak yaşlanma  teorileri programlı yaşlanma ve „‟wear ve tear‟‟ tipi (yıpranma)  yaşlanma olarak ikiye ayrılmaktadır. Programlı yaşlanma  organizmanın içinde var

olan kontrol mekanizmasıdır. Embriyolojik  veya seksüel gelişme gibi genlerin düzenlenmesi ile  ilgilidir. Yıpranma tipi yaşlanmada ise kontrol mekanizması   mevcut değildir ve çevresel etkenler etkilidir. 

2

Yaşlanmanın temel prensip ve özelliklerini açıklamaya çalışan biyolojik mekanizmalar genellikle teori seviyesindedir:

  Dış etkenler:

    •  Somatik mutasyonlar,

    •  Ölümcül hata (Error-Catastrophe) teorisi,

    •  Proteinlerin değişikliğe uğrama teorisi,

    • Serbest radikal (Oksidatif stres)/Mitokondrial DNA.

  İç Etkenler:

    •  Uzun yaşam (Longevity genleri),

    •  İvmelenmiş yaşlılık sendromları,

    •  Nöroendokrin teori,

    • İmmünolojik teori,

    •  Hücresel yaşlılık (Senescence) teorisi,

    •  Hücre ölümü teorisi.

2.1  TELOMER HİPOTEZİ; 

    Herbir kromozomun iki ucunda bulunan fonksiyonel olmayan DNA ya telomer denir Kromozomların birbiriyle birleşmesini önleyen,  genom yapısının kromatin iplikler şeklinde ayrılabilmesini sağlayan ve kromozom oluşumuna zemin hazırlayan yapılardır .  Her hücre bölünmesi sırasında kısalır.  Telomerazlar telomerlerin boylarının  kısalmasına karşı olan sistemdir. Bu etkileri ile kromozomlardaki hasarın önlenmesine, kesilen kısmın yenilenmesine yardım ederler.

    Telomer uzunluğu hücrenin arta kalan bölünme yeteneğini  belirleyen bir yaşam saati olarak görev yapar.  Teorik olarak telomeraz aktivitesi ile hücrenin yaşam süresi uzayabilmekte ancak bu taktirde de neoplazm gelişme riski artmaktadır.

2.2  MİTOKONDRİAL HASAR VE YAŞLANMA

    Yaşlanma ile ilişkili hastalıkların  gelişimi mitokondri DNA‟sındaki  mutasyonların akümülasyonu ve buna bağlı elektron transport zinciri kompenentlerinde aktivite kaybı ve ATP üretiminde kayba bağlı aşırı ROS üretimi ile ilişkilidir. 

3

    Çekirdek DNA‟sına göre mitokondriyal DNA‟da oksidatif baz hasarının fazla şekillenmesinin olası nedenleri, mtDNA‟nın en önemli hücre içi ROS kaynağı olması, DNA hasarı onarım sisteminin çekirdek DNA‟sına göre yetersiz olması ve yaşa bağlı olarak mtDNA‟da mutasyonlarda artış görülmesi olarak bildirilmektedir.  Yaşlılıkta ortaya çıkan nöronal ve iskelet kası defektleri bu dokularda var olan hücrelerin aşırı ATP gereksinimleri ile ilişkilidir.

    Mitokondriyal disfonksiyona bağlı olarak membran potansiyeli azalır, ROS  oluşumu artar (membran potansiyeli ROS  oluşumunu düzenler), ATP  sentezinde azalma olur, potansiyel toksisiteleri olan Ca2+ iyonlarının tutulumu azalır. Oksidatif hasara bağlı mutasyonel yük artarken koruyucu ve onarıcı proteinlerin 

azalması/hasarlanması mitokondrilerin hasar ve mutasyona yatkınlığını arttı rır ve dolayısı ile hücresel yaşlanmayı hızlandırır. Ancak yapılan çalışmalarda mitokondrinin, çekirdek DNA‟sındaki endojen oksidatif 

hasar oluşumuna katkısının önemsiz düzeyde olduğu gösterilmiştir.

Şekil.1 Mitokondrial ROS, oksidatif mtDNA hasarı ve yaşlanma 

4

Mitokondriyal oksidatif stres yaşlanma sırasında apoptozun intrinsik yolunun aktivasyonunda anahtar rol oynamaktadır. Apoptoz veya programlı hücre ölümü çok hücreli organizmalarda normal gelişme ve homeostaz için gereklidir. Reaktif oksijen  molekülleri  DNAda  20‟den fazla oksidatif    baz hasar  ürününün 

oluşmasına yol açar. Bu hasara uğrayan bazlar arasında  8-hidroksi-2’-deoksiguanozin (8-OHdG) oldukça duyarlı ve en sık karşılaşılan oksidatif  DNA hasarı belirtecidir. Yaşlanma sırasında gözlenen akut nörolojik hasar veya kronik nörolojik dejenerasyonların mitokondriyal disfonksiyon ve NMDA reseptör aracılı yolda üretilen oksidanlar yoluyla oluşabileceği düşünülmektedir. 

    Ayrıca T lenfositlerde yaşla bağlı görülen değişikliklerde antioksidan tedavi sonrası oksidan indüklü membran rijiditesinin azalması, hücre içi antioksidan  düzeylerin artması ve mitokondriyal fonksiyonların düzelmesi  gibi düzelmelerin olması yaşlılıkta immün sistemde gözlenen bozulmalarda oksidatif stresin rolünü ortaya koymaktadır.

2.3  SERBEST RADİKAL TEORİSİ

    Protein karbonillerinin birikimi amyotrofik lateral skleroz,  alzheimer hastalığı, respiratuvar distres sendromu, muskuler distrofi, katarakt, romatoid artrit, progeria ve Werner sendromu gibi bazı hastalıklar ile ilişkilidir. Aterosklerozis, diyabet, Parkinson hastalığı, esansiyel hipertansiyon, kistik fibrozis ve ülseratif kolit hastalıklarında da proteinlerin oksidatif modifikasyonunun rolü olduğu düşünülmektedir. Serbest radikaller lipidler, proteinler ve nükleik asitlere zarar verebilirler.  Oksijen radikalleri, nitrik oksit (NO), süperoksid (O

2

-), hidroksi radikali (OH

-). 

Şekil. 2 Serbest Radikaller

Nitrik oksidin yarılanma ömrü çok kısadır ve saniyeler içerisinde oksijen ile 

reaksiyona girer.  Eğer nitrik oksit bir oksijenle değil  de süperoksitle reaksiyona girerse 

peroksinitrit formuna dönüşür (ONOO

-).  

5

Peroksinitrit hidroksi radikalleri gibi davranır, protein ve diğer makromoleküllerle 

reaksiyona girer. Karboniller (aldehit ve ketonlar), cros s-linked(moleküler düzeyde çapraz 

bağlanma) ve lipid peroksidasyonu meydana gelir.  Peroksinitrit tarafından DNA hasarı 

meydana getirilir.  Hidrojen peroksit (H2O2) ve hipoklorit (OCL

-) kendileri oksijen radikali 

olmadıkları halde serbest oksijen radikali oluşumunu kolaylaştırırlar.  HOCL, hidrojen 

peroksit ve süperoksitten yüzlerce defa daha toksiktir.

Şimdiye kadar bahsettiğimiz yüksek reaktif oksijen taşıyan bu moleküllere ROS 

(Reaktif oksijen Species) ismi verilmektedir.  ROS, proteinlerin amino asit yan zincirleri ile 

doymamış yağ asitlerinin çift bağlarına saldırarak hasarlanmalarına sebep olabilir, hidroksi 

radikalleri ile birlikte de çok güçlü bir saldırgan halini alır.   ROS‟ların makromoleküllere 

saldırısına oksidatif stres ismi verilir.

Reaktif nitrojen türleri de serbest radikal hasarına sebep olmaktadır. Peroksinitritler 

neredeyse hidroksillere yakın derecede endotel hasarı meydana getirirler.

Süperoksit anyonu, hidroksil radikali, nitrik oksit, lipid  peroksit, hidrojen peroksit 

bilinen ROS‟lardır.  Glutatyon peroksidaz hücrenin lipid içermeyen bölümlerinin majör 

antioksidanıdır (En çok sitoplazmada bulunur). Glutatyon düzeyleri yaşla birlikte 

azalmaktadır.

SOD  hücrede  en fazla bulunan anti-oksidan enzimdir. Karaciğerde bol miktarda 

bulunur. SOD molekülü sitoplazma içerisinde bakır  (Cu) ve çinko (Zn) mitokondri içerisinde 

manganez (Mn) içerir.

Doymamış yağ asitlerinden zengin hücre zarı fosfolipidleri radikallerin zincirleme 

reaksiyonu ile parçalanır. Lipid peroksidasyonu denilen bu olay hücre hasarı nda önemli bir rol 

oynar.  Vit E lipid kısımda ,vitamin  C lipid olmayan kısımda serbest radikalleri bloke ederler.

Yaşlanma ile azalan melatoninin hormonu hidroksil radikallerine karşı etkilidir.  Anti oksidan 

verilen  memelilerde hayat süresinin %30 oranında  artığı bildirilmiş  ancak maksimum yaşam 

süresi artmamıştır. Süperoksit dismutaz,  glutatyon peroksidaz, katalaz gibi enzimlerle vücut

ROS‟ları nasıl notralize etmeye calışır.  Yaşlanma ile birlikte bu  enzimler azalır. Zaten 

artmakta olan ROS‟ları elimine etmeleri zorlaşır, oksidatif stres iyice etkinleşir.

6

2.4  KALORİK SINIRLAMA

Anti-aging etkisi ispatlanmış tek yöntem kalori kısıtlaması yöntemidir. Vitamin ve 

mineraller dışında kalori kısıtlamasına gidilmesidir. Yapılan bir çalışma kalori kısıtlamanın 

aterosklerozis riskini azalttığını gösterdi. 

2.5  GENETİK TEORİ 

Yaşam süresi potansiyelinin genetik programlanması yaşlanmada   üstünde durulan 

önemli bir gorüştür. Kısa veya uzun yaşamın genetik olarak kodlanmış olabileceği 

varsayımından yola cıkar. 

2.6  LİPİD PEROKSİDASYONU

Lipid peroksidasyonu ilerleyen yaş ile ceşitli dokularda oluşur. Lipid peroksidasyonu 

hücre hasarının iyi tanımlanmış bir mekanizmasıdır. Membran lipidlerinin yok   edilmesi ve 

lipid peroksitlerinin ve onun yan ürünleri olan malonaldehit oluşmasına neden olurlar.

2.7  APOPTOZİS

Programlanmış hücre ölümüdür. Tek başına hücre yaşlanmasını açıklayamaz. Genetik 

ve çevresel faktörlerden etkilenebilir.

2.8  GLİKOLİZASYON TEORİSİ

Bu hipoteze göre proteinlerin glukozla modifikasyonu  ve reaksiyonları sonucunda ileri

glikozillenme son  ürünleri  ortaya cıkar. Lens‟in kristalize olması, damar endotelindeki

kollajenlerin cross-link‟leri sonucu plak oluşumunun hızlanması  yaşlanmayı hızlandırır. Bir 

AGE inhibitörü  olan aminoguanidin‟in  proteinlerin glukozla çapraz  bağlar yapmalarını ve

yaşlanma ve diabetle ilişkili elastikiyet kaybını önleyebileceği gösterilmiştir.

2.9  DNA HASARI TEORİSİ

Yaşlanmanın sebebi olarak DNA mutasyonundan  çok DNA  hasarı  önemlidir. DNA 

hasarı hidroliz, alkalizasyon, radyasyon, toksik kimyasallarla olabilir. Bilinen en  önemli hasar 

OHdGuanin oksidasyonudur.  Bunun seviyesi ile yaşam süresi  arasında ters ilişki 

bulunmuştur. Hasar söz konusu olduğunda  tamir enzimleri bulunmazsa hücre fonksiyonunu 

yitirir. Base  excision repair, Mismatch repair enzymes, Nücleotide excision  repair tamir 

enzimleridir. Apopitoz hücreyi DNA hasarından  koruyan en  önemli mekanizmadır. En fazla 

oksidatif DNA  hasarının görüldüğü  yer nöronlardır. İleri yaşla beraber artan  kanser riskini 

7

artan kümülatif DNA mutasyonuna ve immün  sistem fonksiyonlarındaki azalmaya 

bağlayabiliriz. 

2.10  FİZİKSEL VE KİMYASAL YIKICILARIN VÜCUT HÜCRELERİNİ 

YIPRATMASI

Işık ve sıcaklık apopitozisi harekete ge çirirler. AGE, lipid  peroksidasyon debrisi, 

demir, aliminyum yaşlanma ile nükleusta  birikme  eğilimindedir. Yaşla lizozomal enzimler 

azalır,  proteinler kros-link yaparak yıkıma rezistan hale gelirler  disfonksiyonel  lizozomlar 

birikerek lipofuscin granüllerini oluşturur.  Lipofuscin bölünen hücrelerce dilüe edilir. Beyin 

ve kalp gibi bölünmeyen hücrelerin olduğu organlarda yaşlanmanın biyolojik markerıdır.

2.11  İMMÜNİTE VE YAŞLANMA

Yaşlanma ile beraber sadece dış etkenlere karşı savunma  sisteminde azalma 

olmamaktadır. İmmünite hücreleri vücudun  kendi dokularına karşı savaş açabilmektedirler. T 

hücrelerinin  olgunlaştığı timüs bezinin gerilemesi yaşlanmadan  çok  daha hızlı bir prosestir. 

Yaşlılarda proliferasyon azalmasına  rağmen  T hücre sayısı genelde değişmemektedir. 

Olgunlaşan T  hücrelerinde azalan bcl-2 ekspresyonu ile apopitoz gerçekleşmektedir.  B 

hücreleri daha az antikor  üretirler. Monositlerin  IL-1‟e duyarlılığı azalmıştır. IL-1 ve TNF-alfa seviyelerinin arttığı görülmüştür.

3  ANTİ-AGİNG

Yaşlamayı yavaşlatmak, durdurabilmek, geriye çevirmek ile ölümsüzlük farklı 

kavramlardır. Bu kavram kargaşası kişilerin bulundukları yaşta veya daha genç bir yaşta 

kalarak ölümsüzlük veya uzun yaşam isteklerinden dolayıdır. Yaşlı ölümsüzlüğü sanırım 

kimse istemez.

En basit anlamda az kalori alarak, yani serbest radikalleri  azaltarak ortalama yaşam 

süresi uzatılabilir ancak kesin  ve ne kadar olacağına dair kanıtlar yeterli değildir. Bol sebze ,

meyve kuru baklagil tüketmek yeterince antioksidan almamızı  sağlar, dışarıdan vitamin ya da 

ilaç  olarak antioksidan vermek  konusu tartışmalıdır. Düzenli ve  ölçülü  egzersiz ve dünyaya

iyimser bakan bir bakış acısı ve hayat i çerisinde sosyal olma  da  birer antiaging yöntemidir. 

Yaş ilerledikçe genlerin rolü  azalır  ve 80‟li yaşlardan sonra kişinin daha  önceki ve mevcut 

yaşam tarzı, ortalama yaşam süresinde daha belirleyici olur.

Anti-aging tedaviler farmakolojik ve nonfarmakolojik olabilir.  Nonfarmakolojik 

tedavide Akıl-vücud bağlantısı  (imagery, yoga, tai chi, hipnoz, reiki), dokunuşun gücü 

8

(aromaterapi,  masaj, şiropraksi), ev tedavileri (müzik tedavisi, pet  tedavisi, ışık tedavisi, 

snoezelen, enerji tedavisi, akupunktur, akupressure) sık uygulanan yöntemlerdir.

Farmakolojik olarak  ise konvansiyonel tıp  (modern tıp) hormon tedavisi, vitamin

tedavisi, koruyucu hekimlik uygulamaları gibi konuları kullanırken;  Alternatif ve tamamlayıcı 

tıp ise her bölgede farklı  çeşitlilikte, farklı  isimlerle ve endikasyonlarla verilen ilaç

tedavilerini (şifalı bitkiler,  karışımlar) kullanır.  Burada sorun alternatif tıbbın kanıta  dayalı 

ispatlarının yetersiz olması, pahalı ancak sık kullanılıyor   olması ve güvenilirlik datalarının 

çoğu zaman bilinmemesidir.

Son yıllarda alternatif tedavi uygulamaları ile ilgili batı tıp fakültelerinde dersler 

konmaya başlanmıştır. %30‟a yakın plasebo ekisi vardır.  Günümüzde  üzerinde sıklıkla 

durulan antiaging  etkili  ilaçlar arasında vitamin E ve C, beta karoten, selenyum, krom,

Koenzim Q10, Dehidroepiandrosteneidon, Sarmısak, Gingko,  Ginseng,  Üzüm  çekirdeği 

Östrojen, Testosteron, İnsan Büyüme  Hormonu yer almaktadır. Antiaging tedavi temelde 5 

alanı içermektedir.

3.1  Kalp Damar Sağlığının Korunması

Doğru beslenme, spor, yeterli uyku, sigara ve alkol  kullanmama,  kalori kontrolü, 

vitamin,  mineral ve fitokimyasal desteği  önemlidir. Hipertansiyonun engellenmesi ve tedavisi 

ana  hedeflerdendir. Koruyucu hekimlik uygulamaları, lipid  düşürücü tedaviler uygun 

endikasyonda yararlıdır.  Multivitamin preperatları demir içermemelidir. Hormon  replasman 

tedavisi tartışmalıdır. Zararları yararlarından  daha  çok görünmektedir. Balık tüketimi 

yararlıdır.

3.2  Antioksidan, Vitamin, Mineral Ve Fitokimyasal Destekler;

3.2.1  Antioksidanlar;

Vitamin C  (Askorbik asit),    organizmada  bir çok hidroksilasyon reaksiyonunda 

indirgeyici ajan olarak görev alır. Kollagen sentezinde lizin ve prolinin hidroksilasyonunda 

gereklidir. Güçlü indirgeyici özelliklerinden dolayı güçlü  bir antioksidandır. Süperoksid ve 

hidroksi radikali ile reaksiyona girerek onları ortamdan temizler. Düşük dozlarda prooksidan 

özelliği olan vitamin c yüksek dozlarda antioksidandır. Ayrıca fagositoz içinde önemli role 

sahiptir.

Vitamin E  (α-tokaferol), çok güçlü bir anti-oksidandır. Hücre membran 

fosfolipidlerinde bulunan polyunsature yağ asitlerini serbest radikal etkisinden koruyan  ilk 

9

savunma hattını oluşturur. Vitamin E zincir kırıcı antioksidan olarak bilinir. Lipid 

peroksidasyonu vitamin E vasıtası ile sonlandırılır.

Karotenoidler,  Vitamin A‟nın ön maddesi olan β-karotenin singlet oksijeni 

bastırabildiği, süperoksit radikalini temizlediği ve peroksit radikalleri ile direkt olarak 

etkileşerek antioksidan görev gördüğü saptanmıştır.

Melatonin, Melatonin en zararlı serbest radikal olan hidroksil serbest radikalini (OH

-) 

ortadan kaldıran çok güçlü bir antioksidandır, günümüze kadar bilinen antioksidanların en 

güçlüsü olarak kabul edilmektedir.  Melatonin çok lipofilik olduğu için hücrenin tüm 

organellerine  ve hücre çekirdeğine ulaşabilir ve böylece çok geniş bir dağılımda antioksidan 

aktivite gösterebilir. Melatonin kanserin ilerleme ve gelişme safhalarını geciktirir. 

Yaşlanma ile birlikte melatonin üretimi azalır ki bunun yaşlanma ve yaşlanma ile 

ilişkili hastalıkların patogenezinde rol oynayabileceği kaydedilmiştir.

Glutatyon, Glutatyon (y-glutamilsistein glisin), organizmada tiyol grubu içeren, düşük 

molekül ağırlıklı önemli bir tripeptiddir. DNA ve protein sentezleri, enzim aktivitelerinin 

düzenlenmesi,  hücre içi ve dışı transportlar gibi hücresel fonksiyonları dışında başlıca 

antioksidan olarak hücre savunmasında da önemli rolü vardır.

Ozon tedavisi, daha sonra değinilecektir.

3.2.2  FİTOKİMYASALLAR,

Fitokimyasallardan  izoflovanlar (fitoöstrojenler, soya  ürünlerinde  yer alır, soya sütü, 

soya peyniri veya izoflovan tabletleri  önerilir ancak kanıtlar yetersizdir.), likopen ( sebze  ve 

meyvelere kırmızı rengi verir,  domateste  çoktur, yeterince  domates tüketmeyenlere  önerilir, 

kapsül formları vardır,  prostat ve pankreas kanserleri ile ilişkilendirilmeye  çalışılmaktadır),

gingko biloba ( beyin kan dolaşımı ve dolayısıyla  hafıza dahil bir  çok serebral fonksiyonda 

flavonoid içeriği  nedeni ile antioksidan olarak yeri vardır, medikal ispatları   diğer 

fitokimyasallara göre daha fazladır), ginseng ( pahalı  bir bitkisel  ürün, kanser hücrelerinin 

büyümesini azaltma,  hafızayı destekleme, tansiyon kontrolü  gibi yararlarından  için  alternatif 

tıp  sıklıkla yararlanır), soğangiller  ( soğan,  sarmısak ve pırasa güçlü  antioksidanlar, kokusuz 

sarımsak  kapsülleri vardır), lahanagiller, sıklıkla antiaging ama çlı  önerilmektedir. Ayrıca 

lesitin ( kolesterolü  düşürür, diüretik  etkisi vardır, soya yumurtara ve mısırdan elde 

edilemektedir),  omega 3 yağ asitleri(  çoklu doymamış yağ  içeren  balık yağı tedavi amaçlı 

immün sistemi güçlendirmek için,  anti-aging amacı ile,  kan vizkozitesini azaltmak için, 

atherosklerozu  önlemek ve  azaltmak için sıklıkla kullanılır, somon, uskumru, sardalye   ve ton 

10

balığında ve keten tohumu, ceviz, soya,  semizotu  iyi kaynaklardır, beyin kanaması yapabilir), 

SAM  (S adenozil  metionin, antioksidan olan ve karaciğer koruyucu glutatyonun  yapımını 

arttırır, kanserden koruyabilir, homosisteini  düşürür, eklem kayganlığını arttırarak 

osteoartritte yararlı  olabilir,  modern tıbba ait kanırtları yeterli değildir), Nüklesik  Asitler  ( 

balık, yulaf, soğan, mantar, kuşkonmaz iyi kaynaklardır).

3.2.3  SAĞLIKLI YAŞAM

Doğru ve dengeli beslenme, fitokimyasallar, lifler, protein-yağ-karbonhidrat dengesi, 

bol su içilmesi, obesitenin  önlenmesi,  akşam yemeğinden vazgeçmek (akşam yemeğini

düşmanına bırak-çin atasözü),  ölçülü  ve kontrollü  egzersiz  ( yürüme, yüzme, güçlendirme 

egzersizleri), yeterli zihinsel  aktivite, stresle başa  çıkma,  çevresel risklerden kaçınma  (  çevre 

kirliliği, sigara,  alkol, hava kirliliği, ağır metaller,  mikrodalga, cep telefonu, güneş ışınları, 

radyoakrtif ışınlar,  elektromanyetik dalgalar), sağlıklı uyku, normal seksüel  aktivite, cilt ve 

saç bakımı) .

3.2.4  İMMÜN SİSTEMİN GÜÇLENDİRİLMESİ

Sağlıklı beslenmek, vitamin takviyesi almak, sigaradan kaçınmak, yeterli uyku, stresin 

azaltılması, sosyallik, erişkin  aşılama, kahveyi azaltmak immün sistemi güçlendirir.  Çinko,

selenyum, E vitamini, C vitamini, B6 ve B12 vitaminleri,  omega3 yağ  asitleri,  aminoasitler, 

betaglukan  (Immuneks),  Echinecea kapsülleri, immün sistemi güçlendirebilir.  İnfluenza aşısı 

yılda bir, pnömoni aşısı 5 yılda bir  özellikle  65 yaş sonrası veya riskli grupta yapılmalıdır. 

Immünglobülin  tedavisi, timus ekstreleri ile tedavi ve multienzyme ya   da bromelain  enzyme 

denilen tedaviler ile enzim tedavileri uygulanabilir.

3.3  KALORİ KISITLAMASI

Besin alımının alışılmışın %50-70‟ine azaltılmasının yapılan  çok  çeşitli  çalışmalarda 

yaşam süresini uzattığı, yaşla  ilişkili fizyolojik bozulmayı gerilettiği ve yaşla ilişkili

hastalıkları  geciktirdiği hatta bazı olgularda  önlediği gösterilmiştir.  Maksimum yaşam 

süresinin deney hayvanlarında dramatik  olarak aşıldığı gösterilmiştir. Kalori kısıtlamasının 

yaşam süresini  uzatmasında rol alan mekanizmalar arasında genomik  stabiliteyi sağlamak, 

serbest radikal oluşumunun azaltılması, metabolik hızın azaltılması, vücut ısısının azaltılması, 

protein  glikozilasyonunun azaltılması, gen tamirinin artırılması, protein   döngüsünün  (protein 

rejenerasyonun artırılması), immün  yanıtın artırılması, nöroendokrin fonksiyonun  optimize 

edilmesi. 

11

(-)

(8oxodG)

3.4  KÖK HÜCRE VE ANTİAGİNG

Yakın gelecekte antiaging ve insan klonlaması konularında  sıklıkla uygulanabilecek 

gibi görünse de  bugün için kanıtlar yetersizdir ve  sorunlar vardır. Spesifik  in vitro  kültür 

ortamında kök hücreler  yaşlanmadan sınırsızca prolifere olabilirler. Mİ, Parkinson, DM,

Dejeneratif hastalıklarda yaşlanma, hücre hasarı sonucunda  fonksiyonel hücrelerde progresif 

kayıp gerçekleşir. Hücre replasman  tedavisi aşınmış/hasarlı hücreleri fonksiyonel hücrelerle

replase eder ve organ ve dokulara normal   fonksiyonunu  kazandırır (rejeneratif tıp). Bu 

yöntemle tedavi edilen organ  ve dokuların (organ nakli, rekombinan insülin, mekanik) 

geleneksel yöntemlerden daha etkin fonksiyon göreceği teorik olarak kabul edilebilir. Gelecek

vaad eden ancak etik sorunlar da taşıyan bir antiaging yöntem adayıdır.

3.5  ALTERNATİF TEDAVİLER VE TAMAMLAYICI TIP

Antiaging uygulamalarda nerede modern tıbbın  bitip nerede alternatif  tıbbın

başlayacağını  belirlemek  zordur. Bugün alternatif olarak değerlendirilen tedaviler bir 

bakıyorsunuz modern tıbbi uygulama halini alıveriyor. Alternatif ve tamamlayıcı tıbbi 

uygulamalar  özelikle antiaging tedavi ve  kanser, ağrı gibi bazı  hastalıkların tedavisinde 

sıklıkla uygulanmaktadır.  Alternatif tıbbi uygulamalar çok eski çağlardan beri yaşlanma ile

mücadele amacı ile kullanılmıştır.  Dünyada alternatif tıp  ürünleri sıklıkla kullanılmaktadır.

Amerika‟da %  43 kullanımı varken,  Çin‟de alternatif tıp  modern tıp gibi kabul edilir. 

Alternatif tıbbın yaygınlığı, kabul görmesi  toplumlar arasında farklılıklar  gösterir. Avrupa‟da 

ise Fransa‟da  homeopati, Almanya‟da bitkisel tıp, kuzey avrupada refleksoloji-şiropraksi-masaj sık kullanılan alternatif tedavi yöntemleridir. 

Temel olarak 5 grupta incelenir. Birinci grupta alternatif  medikal sistemler 

(homeopati, ayurveda, naturopatik tıp..),  ikinci grupta ruh-vücut ilişkileri ( meditasyon, dua, 

mental  iyileşme, hipnoz..),  üçüncü  grupta biyolojik terapiler (herbal  ürünler, ginseng, ginko, 

vitaminler, köpekbalığı kıkırdağı…),  dördüncü  grupta manipulatif veya vücut temelli işlemler 

(masaj,  şiropiraksi, osteopatik manupilasyon, akupunktur..) ve beşinci   grupta enerji tedavileri 

12

( magnetik tedavi, reiki, teropatik  dokunma gibi) yer alır. Sıklıkla yaşlılar ya da orta yaşlı 

kişiler  bu  ürünleri kullanmaktadır.  Fitoterapi  St John wort (depresyon), echinacea, saw 

palmetto (amerikan kısa hurma palmiye  meyvesi,  prostat  hipertrofisi, osteoartrit), 

ginkgo(demans, tinnitus, vertigo,  klaudikasyo), ginger  ( zencefil, vertigo, postoperatif 

bulantı),  ginseng(fiziksel ve psikomotor performans), sarımsak (hipertansiyon,  hiperlipidemi, 

vertigo, kanserin  önlenmesi), ephedra,  valerian kökü  ( kedi otu, insomnia), glukozamin

(osteoartrit),  köpekbalığı kıkırdağı (kanser  önlenmesi ve tedavisi) gibi birçok  herbal medicine 

ürünüde antiaging amaçlı kullanılmaktadır. 

3.5.1  OZON TEDAVİSİ

19‟uncu yüzyılın sonlarına  doğru bulunan ozon gazının tıbbi olarak kullanılmaya 

başlanması ile zaman içersinde hızla yaygınlaşan bir oksidasyon tedavisidir.

Ozon tedavisi organizmada bir oksidatif şoka neden olarak hücre  içi enzimatik 

antioksidan savunma sistemini güçlü bir şekilde destekler. Bir çeşit aşılama olarak kabul 

edilebilecek ozon tedavisi, bir başka açıdan kardiyoversiyon ile benzer  bir mantığa sahiptir. 

Organizma ise  güçlü bir  oksidatif stres  uyarısı olarak da  nitelendirilebilecek ozon tedavisi, 

organizma tarafından “güçlü bir oksidatif tehdit” olarak algılanır. Bu algılanma, antioksidan 

savunma sistemlerinde çalışan enzimlerin güçlü bir şekilde uyarılması ile sonuçlanır.  Endojen 

ROS2‟larla yeterince uyarılmayan antioksidan sistem ozonun oluşturduğu küçük oksidatif 

stres karşısında güçlü bir şekilde cevap verir.  Aracılık eden biyolojik medyatörler hidrojen 

peroksit ve okside lipid ürünleridir.

4  SONUÇ

Antiaging yaklaşımlar, yaşlanmaya sebep olan olayları kontrol  altına almalı, 

yaşlanmayla birlikte sıklığı artan hastalıklarla mücadele ederek hastaların psikolojik 

durumlarını da göz önünde bulundurarak çözüm üretmelidir.

Kişilerde oluşturulacak sağlıklı yaşlanma bilinci en iyi sonuçlara ulaşmamızı 

sağlayacak yöntemdir.  Doğru  ve dengeli beslenme, egzersiz, sigara ve alkolün 

kullanılmaması, obesitenin önlenmesi en önemli antiaging tedavi yöntemleridir. 

Uzun yaşam herkesin dileği olmakla beraber yaşlanma olmadan uzun yaşamın da 

olamayacağı unutulmamalıdır. 

KAYNAKLAR:

1.  Bocci V., OZONE A New Medical Drug, 2004 

13

2.  Bartsch C., Bartsch H., Peschke E. Light, melatonin and cancer: current results 

and future perspectives. Biol Rhythm Res 2009; 40, 17‐35.

3.  Tan DX, Hardeland R, Manchester LC et al. Mechanistic and comparative 

studies  of melatonin and classic antioxidants in terms of their interactions with the ABTS 

cation radical. J Pineal Res 2003; 34: 249‐59.

4.  Mollaoğlu  H, Özgüner  M. F, “Yaşlanma sürecinde melatoninin rolü “S.D.Ü. 

Tıp Fak. Derg. 2005:12(3)/ 52-56.

5.  Vojta CL, Fraga PD,  Forciea MA, Lavizzo-Mourey R. Antiaging therapy: an 

overview. Hosp Pract (Off Ed). 2001 Jun 15;36(6):43-9.

6.  American association of clinical endocrinologists medical guidelines for the 

clinical use of dietary supplements and nutraceuticals. Endoc Pract, 2003;9:417-470.

7.  Cankurtaran M,  “Yaşlılık, yaşlanma mekanizmaları, antiaging ve yaşam tarzı 

değişiklikleri” 7. Ulusal İç Hastalıkları Kongresi Sunum Kitapçığı, 2005

8.  Berneburg M, Grether-Beck S, Kürten V, Ruzicka T, Briviba K, Sies H and 

Krutmann J,  Singlet  Oxygen Mediates the UVA-induced Generation of the  Photoaging-associated Mitochondrial Common Deletion, 1999 May 274;22: 15345-15349

9.  Atlı K, Bozcuk A.N,  Telomer Ve Hücresel Yaşlanma,  Geriatri 5 (3): 111-114,2002

10.  Szczesny  B,Tapas K. Hazra  T.H,  Papaconstantinou J,  Age-dependent 

deficiency in import of mitochondrial DNA glycosylases required for repair of oxidatively 

damaged bases, PNAS 2003 Sep100; 10670- 10675 

Mevcut yazılı metin bilgilendirme amaçlıdır. Bilimsel verilerden elde edilmiş bilgilerdir. Konu hakkında uzman kişiler tarafından yönlendirilmeniz ve tedaviye yönelik işlemleri bir hekim kontrolünde uygulamanız veya uygulatmanız önerilir.Ankara ozon , ozon ankara , alternatif kanser tedavisi , dmso , integratif tıp , akupunktur , ankara ozon , ozon ankara , karafakı ,